Niet de verkiezingswinst van het Vlaams Belang is verrassend, maar de verbazing daarover
In het Nederlands Dagblad van 12 april 2019
verscheen een column van Bart Jan Spruyt, n.a.v. de winst van Forum voor
Democratie bij de Provinciale Staten verkiezing in Nederland onder de titel:
‘Niet de verkiezingswinst van Baudet was verrassend, maar de verbazing
daarover.‘
Mutatis mutandis heb ik zijn gedachtengang toegepast op de
verkiezingswinst van het Vlaams Belang bij de Belgische verkiezingen van 26
mei 2019. Vandaar de titel. Ik ben
dus aansprakelijk voor wat geschreven staat, maar de credits voor de ideeën
komen toe aan dhr. Spruyt.
Zwarte zondag
Dat na de eerste Zwarte Zondag iedereen ‘uit de
lucht’ viel, is nog tot daaraantoe – hoewel je ook toen al alleen maar door
de oude stadswijken van Antwerpen hoefde te wandelen om het te voorvoelen.
Eenzelfde verbazing nog steeds koesteren wanneer het Vlaams Belang het
‘plots’ (hoezo?) weer goed doet, getuigt van intellectuele luiheid en morele
kortademigheid. Waar bent u dan de afgelopen 30 jaar mee bezig geweest,
heren en dames politici?
Alexis de Tocqueville
Wie z’n klassiekers kent die zou niet zo verbaasd
zijn. Alexis de Tocqueville stelt in zijn onderzoek naar de oorzaken van de
Franse Revolutie (1) vast, dat deze niet zozeer op gang
werd getrokken door hongerlijdende boeren en arbeiders die eeuwenlang waren
onderdrukt (zoals intellectueel luie mensen zomaar aannemen als je dat zegt.
Klinkt immers logisch), maar dat de sterkste revolutionaire sentimenten
leefden in kringen en streken waar sprake was van stijgende welvaart en
vrijheid. Daar was er hoop gekomen op verandering, maar die hoop werd niet
vervuld: De ‘revolutie van de stijgende verwachtingen’ stagneerde, en dat
veroorzaakte uiteindelijk de politieke revolte van 1789.
Vandaag: Net zo goed als er mensen zijn die profiteren van globalisering,
subsidies en open markten, zijn er ook mensen die wel degelijk hard werken
maar die maar moeilijk profijt uit al dat moois trekken. Zij dachten dat ook
voor hen betere tijden zouden aanbreken, maar krijgen te horen dat ze langer
moeten werken voor hun pensioen. Onderwijl zien zij hun wijken van karakter
veranderen als gevolg van migratie, schrikken van de kosten van de
‘energietransitie’ en twijfelen of het allemaal wel gaat werken. Ze vrezen dat hun kinderen het minder goed zullen hebben dan zij. Je
kunt ze met Hillary Clinton a bunch of deplorables noemen, maar dan krijg je
electoraal om je oren. En terecht.
Leo Strauss
Misschien ook eens ècht kijken naar de opkomst van
het fascisme in de jaren ’30. Men verwijst er graag naar – bij
voorkeur met een onheilspellende ondertoon – als het over extreem-rechts
vandaag gaat. In een vergelijkbare situatie [ja, dat geloof ik dus echt,
maar niet défaitistisch of dramatisch – en het is wel fijn Godwin voor te zijn
(2) ] zochten Duitse
jongeren in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw hun heil in een
Nietzscheaanse, esthetische konservative Revolution. Die
beweging mondde uit in het fascisme van Adolf Hitler en de nazi’s. Dat
klinkt logisch (zeker retrospectief) maar dat was niet noodzakelijk.
Het had ook anders gekund. De politiek filosoof Leo Strauss (die zelf in
Duitsland leefde in die periode) was bijvoorbeeld van mening dat de
ontsporing van dit sentiment had voorkomen kunnen worden, wanneer er het
alternatief van een fatsoenlijk conservatisme was geweest
(genre: Winston Churchill). Maar dat diende zich in de gepolariseerde verhoudingen
van het interbellum in Duitsland helaas niet aan. Zou daar misschien de les
voor ons zitten, zowel intellectueel als moreel?
---
note 1: Alexis de Tocqueville,
L’Ancien régime et la révolution (boek III, hoofdstuk 4: Que le règne de Louis XVI a été
l'époque la plus prospère de l'ancienne monarchie, et comment cette
prospérité même hâta la Révolution]
note 2: De wet van Godwin: "As an on-line discussion
grows longer, the probability of a comparison involving Nazis or Hitler
approaches."