Handelingen 28: Paulus' einde...
Genk, 25 11 2007
Paulus... en de groten der aarde. We hebben hem bezig gezien in
mini-Rome, Filippi. Nooit zou het wankelen, niets ooit wijken > en
daar waren de gevangen vrij.. we hebben hem gehoord voor de
gouverneur van de keizer en koning Agrippa.. opnieuw gevangen, maar
weer een vrij man.. Vorige week: hebben wij de bron gezocht van deze
vrijheid. Paulus denkt niet in wereldse schema’s, maar beziet alles
vanuit Gods vrijmakende eindeloze barmhartigheid.. En die mentaliteit
maakt van christenen andere mensen.. We lezen vandaag hoe het met
Paulus afloopt... maar eerst nog even een herinnering hoe het nu ook
al weer eigenlijk zit met de macht in deze wereld
-
Schriftlezing: Psalm 2
- gezang
303: 1, 2
-
Handelingen 28..
Paulus op transport.. schipbreuk... Malta...
v. 11-14
[opnieuw: historische info uit Paulus en de Koningen, van dr. J
van Eck, (h 16 en 17)]
Wanneer in de antieke literatuur een verwelkoming van een hoog
geplaatst persoon beschreven wordt, dan gebeurt dat altijd volgens een
vast patroon, een soort ceremonie, met de volgende onderdelen,
onmisbaar:
-
uittocht van bevolking, hooggeplaatsten voorop (chroniqueurs
overdrijven: de stad liep leeg.
-
De plaatselijke notabelen zitten in de eerste groep.
-
ontmoeting ver buiten de stad. Daarna blijven ze bij de hoge gast...
-
herhaling groepsgewijs tot de stad bereikt was.
-
dankoffer voor goede aankomst
Te Rome had men in het jaar 69 na Christus zo keizer Vespasianus
ingehaald. De Joods-romeinse gechiedschrijver Flavius Josephus doet
hiervan uitgebreid verslag in zijn boek over de Joodse oorlogen (boek
VII, 68-72).
Hoe groter de afstand, des te groter de eer die de verwelkomde ten
deel valt. Daarom dat in beschrijvingen van zo'n verwelkoming ook
altijd de plaatsnamen nauwkeurig worden genoemd. Natuurlijk was zo'n
verwelkoming een verplicht ritueel, geheel geënsceneerd, en vaak niet
van huichelarij gespeend.
De paar zinnen waarin Lukas in Handelingen 28 de aankomst van Paulus
te Rome beschrijft, bevatten alle vaste elementen van een dergelijke
officiële begroeting. Men komt in twee verschillende groepen Paulus
tegemoet om hem welkom te heten. De plaatsnamen worden nadrukkelijk
genoemd. Je zou kunnen zeggen, dat Lukas dus de 'blijde intrede' van
de apostel Paulus in Rome beschrijft. Ik geeft u een iets andere
vertaling:
Alsvolgt gingen wij naar Rome:
v.15 De broeders, die van onze aangelegenheden gehoord
hadden, kwamen ons helemaal daarvandaan ter verwelkoming tegemoet tot
Forum Appii en Tres Tabernae. Toen Paulus hen zag, dankte hij God en
greep moed.
Dan vervolgt Lukas met Paulus intrede en vestiging te Rome...
Deze op zich wat onopvallende zinnen, waar je gemakkelijk overheen
leest, krijgen zo een eigenaardige kleur. Paulus krijgt van de
gemeente van Rome een 'verwelkoming' zoals alleen de allerhoogst
geplaatsten dezer wereld te beurt valt. De afstand die de gemeente
bereid is af te leggen, is ook niet gering. De eerste groep gaat
Paulus tegemoet helemaal tot Forum Appii, dat is 43 mijl, zo'n 60
kilometer buiten de stad. De tweede groep wacht Paulus op in Tres
Tabernae, 33 mijl, zo'n 45 kilometer buiten de stad.
Een koninklijke ontvangst dus...
-
SCHRIFTLEZING tot einde van boek Handelingen.
- lied:
gezang 303: 3, 4
- preek
Na de vorige preken over het boek Handelingen,
hebt u al wel begrepen dat een beetje gevoel voor humor geen kwaad kan
als je Lukas’s werkstuk leest. Vooral de onderhuidse variant daarvan:
de ironie. De ironie zegt dingen met een knipoog.
dat verhaal over de aardbeving van het onschokbare in mini-Rome,
Philippi,
de manier waarop Paulus in zijn verdedigingsrede plots koning Agrippa
tot getuige neemt en eindigt met een souverein grapje... Ik zou wel
wensen dat gij alleen waart zoals ik, behalve deze boeien dan..
De ingewijde verstaat het en begint te glimlachen.
Door dit soort humor, te gebruiken als hij bloedserieuze zaken
beschrijft, want laten we wel wezen, het gaat wel over leven en dood,
gevangenschap en opsluiting... En de actoren zijn wel de wereldse
gezagsdragers die daarover beschikken.... relativeert hij tegelijk al
“dat gedoe”. Tegelijk wordt de kleinheid van de groten ahw tussen de
regels genoteerd.
De Joodse humor, niet voor niets juist meesterlijk in dit soort humor
des-ondanks, zoals Jan Nijs zaliger, dat placht te noemen.
Hier is dat dus ook weer zo:
De apostel Paulus is natuurlijk helemaal geen hoge gast in Rome, geen
notabele, waar de stad voor uitloopt, neen hij is een gevangene, als
een geboeide komt hij te Rome aan.
Zijn escorte ? soldaten, die hem moeten bewaken !
Maar het evangelie keert de werkelijkheid om als het moet. Een
geboeide is een vrij man, een gevangene is heer en meester; t Is een
kwestie van perspectief.
Had een zekere Jezus van Nazareth niet ooit, armen zalig geprezen,
zachtmoedigen het aardrijk laten beërven.. En had dezelfde Lukas niet
het meisje Maria allerlei revoultionaire zinnen in de mond gelegd:
eenvoudigen verhoogd, machtigen van hun troon gestoten...
Ziet u Lukas glimlachen als hij nu deze passage opschrijft. Een
gevangen joodse rabbi wordt met koninklijke eer onthaald...
Ook de twee begroetingsplaatsen zijn opmerkelijk plaatsen. Forum
Appii was een, zoals de naam als zegt een marktplaats. De beroemde
dichter Horatius klaagt over de miserabele toestanden aldaar. Hij
foetert, dat ze vergeven is van dronken zeelieden en kwaadaardige
kroegbazen. En de naam van de tweede pleisterplaats spreekt voor zich:
tres tabernae: drie taveernen...
Waarom niet ... > In de belichting van het evangelie worden deze lage
plaatsen uitverkoren om Paulus een koninklijke begroeting te laten
toekomen. Waar men normaliter komt om bier en wijn te drinken is plots
een oase waar te drinken valt van het water des levens om niet, waar
je God kunt danken en moed kunt scheppen, omdat in de begroeting van
mensen de hemel je begroet.
Gemeente, ik meen, dat deze ironie niet maar een toevalligheid is
(karaktertrek van Lukas) , maar iets onthult van de enorme kracht van
het evangelie van Christus.
Het laat ons zien hoe de vrijheid der kinderen Gods door geen wereldse
macht kan worden geknot, hoe de Heer der wereld komt waar Hij wezen
wil, wat de heren der wereld ook verzinnen om hem tegen te houden.
De kwaadaardigheid der machthebbers, kan de gang van het Woord niet
stuiten.
God (psalm 2), die in de hemel zetelt.... lacht, als hij het gewoel en
getier van de volkeren aanschouwt. En die spottende lach straalt ook
over dit tafereel... Wat zich hoog acht, maar is niets... het kieze
maar beter snel eieren voor z’n geld. Voor ie het weet, wordt hij
ledig heengezonden...
Achter de humor staat dus een belijdenis... aangaande
God en zijn uitverkoren Zoon, die koning van de omgekeerde wereld,
waar ondergang opstanding en dood leven betekent..
De belijdenis, die de apostel Paulus ooit in een brief aan diezelfde
gemeente van Rome, die hij toen nog nooit ontmoet had, onder woorden
heeft gebracht (Rom 8):
31 Wat zullen wij dan van deze dingen zeggen? Als God voor ons
is, wie zal tegen ons zijn? (...) 35 Wie zal ons scheiden van de
liefde van Christus? Verdrukking of benauwdheid of vervolging of
honger, of naaktheid, of gevaar, of het zwaard? (...) in dit alles
zijn wij meer dan overwinnaars door Hem, die ons heeft liefgehad. 38
Want ik ben verzekerd, dat noch dood noch leven, noch engelen noch
machten, noch heden noch toekomst, noch krachten, 39 noch hoogte
noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de
liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onze Here.
De zekerheid van dit geloof in de Heer, Jezus Christus, is zo sterk
bij Paulus en bij de gemeente van Rome, dat zij de apostel Paulus die
als een gevangene van de keizer naar Rome wordt opgestuurd om zijn
proces te voltooien, dat zij deze – werelds gezien – verliezer
ontvangen als een held, dat zij deze – werelds gezien – mislukkeling
verwelkomen als was hij de keizer zelf.
En ook in de rest van dit laatste hoofdstuk blijft diezelfde sfeer,
dat rotsvaste vertrouwen, dat het Koninkrijk Gods reeds -zij het
onzichtbaar - midden onder ons is (Lk 9:60) aanwezig en dat niets en
niemand dat meer ongedaan kan maken.
Nog één détail: Paulus krijgt toestemming om een huurwoning te
betrekken, in afwachting van dat zijn zaak in hoger beroep bij de
keizer voor zal komen en, zo vertelt Lukas (vers 30), in zijn woning
ontvangt hij allen die naar hem toekomen.
Het woord, dat Lukas hier kiest voor 'ontvangen' is de plechtige
variant van het gewone woord. Dat roept dus de gedachte op aan een
officiële ontvangst, een 'audiëntie' a.h.w.: Paulus, de gevangene,
houdt in de keizerlijke stad Rome, audiëntie voor al diegenen die hem
willen spreken.
En zo geschiedt het, dat het evangelie verkondigd wordt, beginnende
van Jeruzalem tot aan de einden der aarden. Paulus is in het
zenuwcentrum van het toenmalige wereldrijk aangekomen.
En nog een laatste keer onderstreept Lukas het paradoxale van de
situatie (vers 31):
Paulus predikt het Koninkrijk Gods en geeft onderricht in de dingen,
die betrekking hebben op de Here Jezus Christus... met alle
vrijmoedigheid, zonder enige belemmering. In de grondtekst staat
die dubbele bijwoordelijke bepaling echt helemaal aan het eind.....
De laatste twee woorden van het boek ‘Handelingen der apostelen’ zijn
dus: vrijmoedig, onbelemmerd. Noch Israël en zijn leiders, noch
de volkeren en hun koningen, al was het de keizer zelf, zijn in staat
gebleken de voortgang van het Woord te verhinderen. Ze hebben hun best
gedaan. (=> Psalm 2) Heel Handelingen getuigt ervan, maar de
goddelijke voorzienigheid heeft ook het 'kwade streven' van zijn
tegenstanders omgebogen tot een middel om het evangelie de wereld in
te krijgen.
De naam Rome heeft nu meer met de Kerk van Christus dan met de keizers
van toen te maken. Dat is de ironie in deze geschiedenis.
Dan is, zeer abrupt, Handelingen afgelopen. Historisch gezien
verdwijnt Paulus in de nevelen van de geschiedenis. Misschien is hij
omgekomen tijdens de vervolgingen die in 64 na Christus plaats hebben
gehad onder keizer Nero, de keizer die historische gezien degene was
op wie Paulus zich had beroepen. Nero: u weetwel: Hij beschuldigde de
Joden en de christenen ervan, dat zij Rome in brand zouden hebben
gestoken, wat leidde tot de eerste georganiseerde pogrom tegen
christenen. De Joden hadden er al vaker mee te maken gehad.
Lukas, die zijn boek ongeveer een 10-tal jaar na de laatst vermelde
feiten heeft geschreven, moet geweten hebben hoe het Paulus is
afgelopen. Dat betekent dat hij de dood van Paulus bewust heeft
weggelaten.
Ook zijn lezers zullen het wel geweten hebben. Zoiets vergeet je niet.
Waarom dan dat niet opgeschreven?
Literair procédé: Nu heeft het boek Handelingen der apostelen een
'open einde'. En een open einde betekent voor de lezer een appèl. een
blijvend appèl op de lezer toen, maar ook de lezer van nu om zelf het
boek een vervolg te geven en zo af te maken.
Immers de profetie is nog niet vervuld: het woord van de Messias van
Israel zou vanuit Israel vertrekken... en dan gaan tot de einden
der aarde..
Lukas heeft de weg van dat woord beschreven, de weg die God zelf heeft
gebaand d.m.v. zijn dienstknechten... doorheen de weerbarstige wereld
van het Romeinse rijk. Alle acteurs hebben hun rol vervuld, de een
anders dan de ander, maar allemaal dienstbaar aan dat Woord. (VDM)
Lukas 'schrijft ze ook één voor één weg uit zijn verhaal, als ze
uitgewerkt zijn.
Zo is in hoofdstuk 8 de evangelist Philippus na zijn gesprek met de
kamerling uit Ethiopië uit diens en ons gezichtsveld verdwenen. Ook
Petrus is na hoofdstuk 15 spoorloos. En nu verdwijnt aan het eind van
Handelingen Paulus uit het gezichtsveld.
Het is als met een shot aan het einde van een film. We zien Paulus aan
het werk, doende datgene wat hij al die jaren gedaan heeft,
verkondigende het Koninschap van God en onderwijs gevend in de dingen
met betrekking tot Jezus... En dat plaatje moet ons op het netvlies
gebrand staan... Niet dat van een martelaar, op wiens graf je een kerk
moet gaan bouwen neen, iedere gelovige is een levende... ook als hij
gestorven is.. En dit is er een die het evangelie verkondigde..
vrijuit, onbelemmerd...
Een open einde nodigt ons uit, roept ons op, om zelf het verhaal
verder te vetellen, om zelf het vervolg te schrijven in onze dagen...:
vrijuit, vrijmoedig onbelemmerd, ookal word je a.h.w. van alle zijden
ingesnoerd, want dit woord is niet te temmen.
Amen.
-
aanvangslied: psalm 62, 1
- stil
gebed
- votum &
groet
-
psalm 62: 2
- ....
- genade:
psalm 62: 4 en 5
Mt 6: 19vv : Verzamel voor jezelf geen schatten op aarde: mot en
roest vreten ze weg en dieven breken in om ze te stelen. Verzamel
schatten in de hemel, daar vreten mot noch roest ze weg, daar breken
geen dieven in om ze te stelen. Waar je schat is, daar zal ook je hart
zijn. ... Niemand kan twee heren dienen: hij zal de eerste haten en de
tweede liefhebben, of hij zal juist toegewijd zijn aan de ene en de
andere verachten. Jullie kunnen niet God dienen én de mammon.
- lied:
psalm 62: 6 en 7
WOORDDIENST
- lied:
gezang 303:5
-
geloofsbelijdenis
- Klein
gloria
- gebeden
-
slotlied: gezang 293
-
heenzending en zegen
- "amen.."
(gezang 456:3)