Alanus: Omnis mundi creatura

[ up ] [ biografie ]

Omnis Mundi Creatura

Omnis mundi creatura
quasi liber & pictura
nobis est & speculum
nostra vitae..

gedicht van Alanus ab Insulis (Alain de Lille - overleden 1202, geboren in Lille (= ab Insulis = de l’isle = de Lille = van Rijsel)).

Biografische informatie en vertalingen in Engels en Duits vindt u hier. 

A biography in English, click here (new page), other translations of omnis mundi into English und Deutsch

Hieronder een letterlijke vertaling, zonder pretentie van juistheid, gewoon wat ik ervan kon maken.

Aan het eind van de pagina een gedeeltelijke vrije berijming ooit gemaakt door J.W. Schulte Nordholt (niet opgenomen in zijn Verzamelde gedichten, enkel  verschenen in een bibliofiele uitgave (ed. Gert-Jan Buitink) in 1995).

Alanus speelt met taal dat is wel duidelijk. Basisgegeven is dat de natuur gelezen kan worden als een 'boek', waarin onze natuur wordt geschetst (vergelijk artikel 1 van de Confessio Belgica e.v.a.), als in een spiegel. Als voorbeeld neemt Alanus de roos, die wel schoon bloeit, maar voor je er erg in hebt, verwelkt, verdort, vergaat. "Zo is ook der mensen leven...". De kernbeeldspraak lijkt Psalm 103 (en 1Petrus: Denn alles Fleisch es ist wie Gras... ). Zie ook nog Job 14. De stam floreo/flos biedt veel mogelijkheden.

De roos is een klassiek Vanitas-beeld sinds de oudheid, een 'topos'. Ausonius (4e eeuw) krijgt hiervoor de credits (maar is ook niet origineel; wie wel?). Zeer invloedrijk is zijn gedicht over de het korte mooie leven van de roos wel. Het bekende sonnet van Ronsard Mignonne, allons voir si la Rose... is ondenkbaar zonder Ausonius's gedicht. Aan het eind van Alanus lied wordt dit beeld van de vergankelijkheid gekoppeld aan de theologische notie dat de dood de 'straf is op de zonde' (stipendia peccatium mortis, Rom 6:23) waardoor er een andere ethisch-morele component in de meditatie sluipt dan bij Ausonius. Ook de opvatting van Paulus dat 'wij onder de wet besloten zijn' (Gal. 3:23, m.n. het spel met het woord: conclusio speelt in strofe 8 een rol. Paulus schrijft : sed conclusit scriptura omnia sub peccato ut promissio ex fide Iesu Christi daretur credentibus prius autem quam veniret fides sub lege custodiebamur conclusi in eam fidem quae revelanda erat - voor de niet-latinisten: Doch eer het geloof kwam, waren wij onder de wet in bewaring gesteld en zijn besloten geweest tot op het geloof dat geopenbaard zou worden. Over de roos in de oudheid, zie hier.

Letterlijke vertaling Dick Wursten © 2015			J. W. Schulte Nordholt, Waarom wil je dat ik zing, p. 30  1995, Boekmakerij Gert-Jan Buitink. JWS vertaalde enkel de eerste 5 strofen. De overige zijn van mijn hand.
Al het geschapene in de wereld is als een boek, een afbeelding: het houdt ons een spiegel voor. van ons leven, van ons sterven, van onze staat en van ons lot is het een betrouwbaar teken/zegel.	1	Omnis mundi creatura quasi liber & pictura nobis est & speculum; nostrae vitae, nostrae mortis, nostri status, nostrae sortis fidele signaculum.	Beeld is al het aardse leven als geschilderd of geschreven, van ons menselijk bestaan. Van ons leven, van ons sterven, wat wij doen, wat wij verwerven, brengt het taal en teken aan.
De roos schetst onze toestand is een correcte glosse op onze staat een les voor ('lezing' van) ons leven: Vroeg in de ochtend bloeit ze open maar ze verdort, verwelkt in de avondschemering.	2	Nostrum statum pingit rosa, nostri status decens glosa, nostrae vitae lectio. quae dum primo mane floret, defloratus flos effloret vespertino senio.	Zie de roos beschrijft ons wezen, als een les is het te lezen, hoe het met ons leven gaat: die des morgens bloeit en 's avonds is verwilderd en gehavend, die geheel ontbladerd staat,
Dus:  ‘al wat leeft en bloeit’ vergaat, verliest kleur, verlept, wijkt af (schiet door?) door zich op te richten stervend, oud en nieuw gelijkertijd, een grijsaard en een meisje, de roos verkwijnt terwijl ze zich opricht.	3	Ergo spirans flos ex[s]pirat in pallorem, dum delirat oriendo moriens; simul vetus et novella, simul senex et puella rosa marcet oriens.	bloeit zo stralend en is tevens aan de bitterheid des levens prijsgegeven sinds 't begin. Oud en jong tezelfder stonde, vrouw door ouderdom geschonden, meisje gaande 't leven in.
Zo bloeit de lente van het mensenleven op in de prille morgen van de jeugd voor een korte tijd, Toch wordt deze ochtend al afgesloten door de avond van het leven, wanneer de levensschemering alles afsluit.	4	Sic aetatis ver humanae juventutis primo mane reflorescit paululum. Mane tamen hoc excludit vitae vesper, dum concludit vitale crepusculum.	Zo des mensen lente, groeiend, jong en schoon des morgens bloeiend, is besloten in zijn kring. Als de avond straks zal komen en de glans wordt weggenomen valt de diepe schemering.
Terwijl hij (de jeugd) roemt in zijn schoonheid, komt de leeftijd al waarin zijn schoonheid hem wordt afgenomen en vergaat; De bloem wordt stro, het sieraad drek, de mens tot asse, terwijl hij aan de dood tribuut betaalt.	5	Cuius decor dum perorat ejus decus, mox deflorat aetas, in qua defluit. Fit flos foenum, gemma lutum, homo cinis, dum tributum homo morti tribuit.	Alle schoonheid zal verglijden in het glijden van de tijden en de bloem verwelkt tot gras. En dan wordt de knop vertreden en het leven is geleden en de mens wordt stof en as.
Wiens leven en wezen is straf, getob en dat het onvermijdelijk is dat het leven met de dood afsluit. Zo sluit de dood het leven, het rouwbeklag de lach, de schaduw de dag, de vloed de haven, wat 's ochtends begon is 's avonds voorbij.	6	Cuius vita cuius esse poena, labor, & necesse vitam morte claudere, Sic mors vitam, risum luctus, umbra diem, portum fluctus, mane claudit vespere.	Heel het leven is in wezen niets dan lijden, en aan 't einde komt de dood, houdt alles op. Zo begroet je nog vrolijk de dag dan valt de nacht en sluit rouwbeklag wat 's ochtens begon 's avonds af.
Al bij ons allereerste begin treft ons de straf/lijden, een manifestatie van de dood, het getob, mombakkes van de dood: Hij stelt (voor) dat wij zwoegen,      - propositio hij voegt toe dat wij lijden,               - assumptio en het gevolg is: dood.      - conclusio	7	In nos primum dat insultum poena mortis gerens vultum, labor mortis histrio: Nos proponit in laborem, nos assumit in dolorem, mortis est conclusio.	Barensweeën als wij komen helse pijnen als wij gaan: grijnzend staart de dood ons aan: Hij bedelft ons onder zorgen pakt ons in met smart en lijden en als sluitstuk volgt de dood.
Ergo: onder deze wet besloten is uw staat/toestand, mens, lees, zie, wie gij zijt, Waartoe gij ooit geboren zijt, Wat gij zijt hier en nu , en wat gij wezen zult, Bekijk het nauwgezet.	8	Ergo clausum sub hac lege statum tuum, homo, lege, tuum esse respice, Quid fuisti nasciturus, quid sis praesens, quid futurus, diligenter inspice.	Onder deze wet zijt gij besloten, zo staat gij , mens, ervoor: Aanschouw en zie uw wezen, waartoe gij ooit geboren waart, wat gij zijt, en eens zult wezen, inspecteer het nauwgezet.
Berouw de straf, beween de schuld, breidel emoties, stop de minachting, leg af uw hoogmoed; Gij die de geest regeert, stuurman, regeer de geest, leid de stromen, opdat zij niet in verre verten vervloeien.	9	Luge poenam, culpam plange, motus fraena, fastum frange, pone supercilia;  Mentis rector & auriga mentem rege, fluxus riga, ne fluant in devia.	Draag uw straf, beween uw schuld, blijf wellevend, minacht niemand, tem de hoogmoed, breidel trots. Van uw geest, wees zelf de voerman, beheers uw brein en uw emoties, anders doolt ge doelloos rond.