Friedrich Nietzsche
Titelpagina van de eerste editie (1882) van De vrolijke wetenschap. Deze editie heeft als motto een uitspraak van Ralph Waldo Emerson: "To the poet, to the philosopher, to the saint, all things are friendly and sacred, all events profitable, all days holy, all men divine." (The Journals and Miscellaneous Notebooks. vol. VIII: 1841-1843), door Nietzsche alsvolgt vertaald:
Dem Dichter und Weisen sind alle Dinge befreundet und geweiht, alle Erlebnisse nützlich, alle Tage heilig, alle Menschen göttlich.
Voor dichters en wijzen zijn alle dingen als vrienden, voor hen is alles gewijd; al wat ze beleven is nuttig; alle dagen zijn hen heilig, alle mensen goddelijk. [opm. De 'filosoof' van Emerson is een 'wijze' geworden, en al vertalend is de 'heilige' verdwenen.)
In 1886/7 heeft Nietzsche een vijfde boek
toegevoegd, plus een cyclus met gedichten/liederen. Dat stoort, — mij.
Maar niet alleen mij, het verstoort ook letterlijk de samenhang tussen dit boek
en het volgende. Het laatste aforisme van het vierde boek (nr. 342,
titel: Incipit tragoedia) introduceert Nietzsche's alter ego:
Zarathoestra. De tekst is voor 99% gelijk aan het
begin van Also sprach Zarathustra, Nietzsche's volgende boek
(1883).
Maar die tweede druk heeft Nietzsche wel gesuperviseerd! Zeker. Maar het is
toch vooral een
poging van de nieuwe uitgever om de onverkochte stock alsnog
te kunnen slijten. Als je een
slecht verkopend boek opnieuw in de markt wilt zetten, moet je suggereren dat
het een geheel vernieuwde en vermeerderde druk is. Vandaar het voorwoord,
vandaar het
vijfde boek, vandaar de afsluitende liederencyclus van
'Prinz Vogelfrei'. Ik vind het geen vooruitgang. Vandaar dat ik mij
in mijn vertaling vooral richt op de eerste vier boeken. Ja, maar die gedichten
zijn ook inhoudelijk heel belangrijk. Zal wel zijn, maar dan antwoord ik
muzikaal.
Hans
von Bülow heeft Nietzsche ooit de ogen geopend voor het feit dat hij geen
componist was, ook al dacht hij zelf van wel — de waarheid deed
pijn, maar werd erkend (aanvankelijk toch). Iets soortgelijks heeft nooit iemand met vergelijkbaar
gezag tegen Nietzsche durven zeggen m.b.t. zijn gedichten/rijmen. Nietzsche's kracht ligt in zijn proza. Dat is hoogst poëtisch,
muzikaal.
Zijn aforismebundels zijn geslaagde muzikale composities, rapsodisch, maar niet
onsamenhangend. Ze lezen is ze uitvoeren en horen tegelijk. Ik vertaal ze, omdat
niet veel mensen buiten Duitsland het Duits nog beheersen, en AI Nietzsche wel
correct kan vertalen, maar je hoort zijn stem niet meer. En die verdient gehoord te worden,
—
in de samenhang van klank, ritme, en beeld: deze drie, tesamen, vormen de gedachte
die te denken geeft, d.w.z. die je moet proberen te vatten (niet simpel), je eigen maken...
om op te kunnen reageren (dat ook). Pretentie heb ik als vertaler niet. Vanzelfsprekend ben ik schatplichtig aan Pé Hawinkels en Hans
Driessen, wiens vertalingen zijn gepubliceerd (Arbeiderspers/Boom-Vantilt). Wilt
u een volledige versie: koop die nieuw of 2de hands. U komt Nietzsche tegen. Ik
ga echter eigen wegen, en neem af en toe ook een
andere afslag, — bewust. Mijn 'credentiebrieven'? Vier jaar Duits op het gymnasium
in de jaren 1970,
en een op Duitsland geöriënteerde studie theologie in de jaren 1980 (ja, dat helpt
echt om Nietzsche te verstaan). For what it's worth.
oktober 2025 - Dick Wursten
